Onderzoeksbeleid

In 2009 heeft Fontys Hogeschool Theologie Levensbeschouwing (FHTL) een doorstart gemaakt, onder voorwaarden van het College van Bestuur van Fontys Hogescholen dat twee van de vier locaties, Sittard en Hengelo, zouden sluiten en de derde locatie, Amsterdam, vanaf het studiejaar 2010-2011 in Utrecht zou gaan samenwerken in Utrecht met de Faculteit Katholieke Theologie. Voor de opleidingen van de vierde locatie, Tilburg, werd onderdak gevonden bij Fontys Lerarenopleiding Tilburg. Begin 2010 had FHTL nog een lectoraat Praktische theologie onder leiding van lector Leo van der Tuin, participeerde FHTL in een lectoraat Filosofie onder leiding van lector Peter van Zilfhout en had FHTL een promovenda in de persoon van Heleen Kommers. Leo van der Tuin nam mei 2011 afscheid waarmee een einde kwam aan het lectoraat Praktische theologie. Het lectoraat Filosofie liep af in augustus 2011. Het project van Heleen Kommers liep af in oktober 2012. Zij promoveerde op 26 juni 2013. Met het aflopen van de projecten en de promotie van Heleen Kommers kwam de facto een einde aan de onderzoeksactiviteiten van FHTL. De hogeschool in Utrecht werd en wordt in financiële zin te klein geacht voor een eigen lectoraat. Er zijn echter verschillende redenen te geven waarom ook een klein instituut niet (langdurig) zonder eigen onderzoek kan.

1. Onderzoek en onderwijskwaliteit hangen nauw samen. Volgens de kwaliteitsagenda van Fontys behoort in ieder instituut onderzoek plaats te vinden.
2. De actuele ontwikkelingen in de werkvelden van zowel de leraren- als de pastorale opleiding vragen om systematische reflectie op de consequenties daarvan voor beroepen en daarmee voor de opleidingen.
3. Daarnaast is de competentie onderzoek steeds centraler komen te staan in het (HBO-)onderwijs, vanuit de gedachte dat een professional in staat moet zijn het eigen werkveld te onderzoeken.

In dit onderzoeksbeleidsplan zet FHTL het onderzoeksbeleid voor de komende jaren uiteen. Dit onderzoeksbeleid sluit aan bij de visie op onderzoek van Fontys. Daarom worden eerst de kaders van het Fontys-onderzoeksbeleid geschetst. Daarna worden de uitgangspunten van het onderzoeksbeleid van FHTL beschreven. Aansluitend wordt een element daaruit, de kenniskring, nader uitgewerkt. In een aantal bij deze notitie gevoegde bijlagen wordt zichtbaar hoezeer onderzoek onderdeel is van het onderwijs van FHTL.

Kaders voor het Fontys onderzoeksbeleid 2011-2015

Fontys formuleert de kaders voor haar onderzoeksbeleid 2011-2015 in de notitie “Praktijkgericht onderzoek voor innovatief hoger beroepsonderwijs”, onderdeel van de Fontys kwaliteitsagenda. In deze notitie kiest Fontys er nadrukkelijk voor onderzoek te verbinden met het onderwijs, en wel zodanig dat het “direct bijdraagt aan de vernieuwing van de curricula". In het verlengde daarvan is het gericht op vernieuwing en verbetering van de beroepspraktijk. Als ambitie formuleert Fontys in de notitie “dat in 2015 elke student, elke docent en elke opleiding betrokken is bij onderzoek”. De motivatie voor deze centrale plaats van onderzoek in het onderwijs van Fontys is dat “de samenleving als geheel in toenemende mate verlangt dat de vele complexe problemen waarmee we te maken hebben betaalbaar, snel en adequaat opgelost worden. Daarom zijn reflectieve practitioners nodig; hoogopgeleide professionals, die vanuit de bestaande beroepspraktijk aangrijpingspunten vinden voor vernieuwing en verbetering.” Voor het onderzoeksbeleid formuleert Fontys zes uitgangspunten:

1. eigenaarschap ligt bij de instituten;
2. lectoraten zijn de spil van de onderzoeksfunctie;
3. clustering omwille van innovatiekracht;
4. onderzoek ter verbetering van de kwaliteit van het onderwijs;
5. onderzoek wordt altijd ethisch verantwoord;
6. het portfoliobeheer en het kwaliteitszorgsysteem wordt centraal belegd.

De eindverantwoordelijkheid voor het onderzoek ligt bij de directeur, binnen de kwaliteitskaders die Fontys stelt en controleert. Ieder instituut heeft ten minste een lectoraat; de lector staat onder leiding van de directeur.

Het onderzoeksbeleid van Fontys Hogeschool Theologie Levensbeschouwing (FHTL) sluit aan bij de hierboven geschetste kaders. Uitgangspunt is dat onderzoek ten dienste staat van onderwijs. De ambitie van Fontys volgend zal het onderzoeksbeleid van FHTL inzichtelijk moeten maken op welke wijze studenten, docenten en opleidingen van FHTL betrokken zijn bij onderzoek.

Doel

Het onderzoeksbeleid van FHTL beoogt de voortdurende kwaliteitsverbetering van het onderwijs door

1. docenten en studenten te betrekken bij het doen van praktijkgericht en innovatief onderzoek en
2. de resultaten van het onderzoek te gebruiken bij de voortdurende ontwikkeling van de opleidingen (curriculum en kennisbasis).

Docenten

De docenten van FHTL zijn hoog opgeleid. Alle docenten hebben minimaal een mastergraad of daarmee gelijkwaardig en zo’n 40% is gepromoveerd. De onderzoeksvaardigheid van het docententeam als geheel is daarmee hoog. Docenten zijn in verschillende maten betrokken bij het doen van onderzoek. Binnen de formatie van FHTL is echter geen ruimte voor het doen van onderzoek. Dat betekent dat het onderzoek veelal gedaan wordt in eigen tijd, of binnen het kader van een aanstelling elders. Het betekent ook dat het onderzoek dat door docenten van FHTL wordt verricht verder geen samenhang kent en slechts in beperkte mate met elkaar en met het instituut als geheel gedeeld wordt. Het betekent ten slotte dat het onderzoek dat wordt verricht in de meeste gevallen niet onmiddellijk vruchtbaar wordt gemaakt voor onderwijs en onderwijsvernieuwing. Daarom zal met ingang van 2014 in de begroting 0,6 fte worden vrijgemaakt voor onderzoek. Deze middelen zijn onvoldoende voor de inrichting van een volwaardig lectoraat, dat wil zeggen een lector plus een kenniskring. In plaats daarvan zal de 0,6 fte gebruikt worden voor de inrichting een kenniskring zonder lector. Deze kenniskring heeft de opdracht een themaprogramma te formuleren en een onderzoeksplan op te stellen en te zoeken naar samenwerkingspartners. De kenniskring is verantwoordelijk voor de uitvoering van het onderzoek binnen het themaprogramma en voor de modules in de onderzoeksleerlijn van het herziene masterprogramma. Leden van de kenniskring kunnen participeren in onderzoek elders.

Studenten

Studenten participeren zowel in de bacheloropleiding als in de masteropleiding aan het onderzoek van het instituut, zij het op verschillende wijzen. Bachelorstudenten brengen aan het einde van hun opleiding de onderzoeksvaardigheden die zij tijdens hun opleiding hebben ontwikkeld (zie Opleidingen) in praktijk in het afstudeeronderzoek. Dit afstudeeronderzoek heeft de vorm van een actieonderzoek naar het eigen handelen bekeken vanuit een vakdidactisch of pastoraal perspectief. De verzamelde afstudeeronderzoeken samen geven een goed beeld van de actuele ontwikkelingen in de beroepspraktijken waar FHTL voor opleidt. De betere afstudeeronderzoeken zullen daarom worden ingebracht in het onderzoek van de kenniskring. Masterstudenten sluiten met hun onderzoek aan bij het themaprogramma van het instituut en worden tijdens hun onderzoek begeleid door leden van de kenniskring. Zij participeren aan het onderzoek van de kenniskring, bouwen voort op wat eerder (afstudeer)onderzoek heeft opgeleverd, en profiteren van ervaringen die zijn opgedaan met gebruikte onderzoeksmethoden. Onderzoeksaanvragen zullen meer ingekaderd zijn dan voorheen het geval was en de vrijheid bij het kiezen van een onderzoeksonderwerp meer ingeperkt.

Opleidingen

Voor zowel de twee bacheloropleidingen als de masteropleiding geldt dat het kunnen doen van onderzoek behoort tot de eindtermen van de opleiding. Met oog daarop heeft FHTL een onderzoekscompetentie (zie bijlage) geformuleerd die voor propedeuse, hoofdfase, startbekwaamfase en masterfase de prestatie-indicatoren formuleert. De onderzoekscompetentie wordt met ingang van het studiejaar 2013-2014 ingevoerd in de beide bachelorcurricula, en op zo’n wijze dat er een geëxpliciteerde onderzoeksleerlijn ontstaat vanaf het eerste tot en met het vierde leerjaar. In het herziene masterprogramma, dat met ingang van 2014-2015 wordt ingevoerd worden drie beroepsrollen onderscheiden: die van onderzoeker, die van vakspecialist en die van leidinggevende. Aan de beroepsrol van onderzoeker is een onderzoeksleerlijn verbonden door alle drie de leerjaren van de master. Deze loopt uit in een afstudeeronderzoek, waarin de student laat zien zelfstandig een kleinschalig, praktijkgericht onderzoek te kunnen opzetten en uitvoeren en over de resultaten ervan te kunnen rapporteren. De eindtermen van het masteronderzoek staan geformuleerd in de eerder genoemde onderzoekscompetentie.